70’lerde çalıştığı santralde radyasyona maruz kaldığı için kendini savunma ve kurtarma mücadelesine giren Karen Silkwood’un gerçek hikayesi. “Silkwood” için ABD’nin bitmeyen dış savaşlarının cezasını çeken masum bir kadının gözünden kurulmuş muhalif bir politik-dram diyebiliriz. “Kim Korkar Hain Kurttan?”, “İlk Defa” ve “Aşk Mevsimi”ndeki Hollywood geleneğini tepetaklak eden yönetmenlik stili ve temalarıyla tanıdığımız Mike Nichols, burada da mesafeli bir karakter analizine imza atıyor. Nükleer aygıtların ve sanayileşmenin yol açtığı iletişimsizliğe ve yalnızlığa parmak basarken adeta Bergman ve Bresson kadar minimalist sularda gezmesi “Silkwood”u saygı duyulası bir noktaya ulaştırıyor. Elbette Meryl Streep’in unutulmaz başrol performansını da bir yerlere not etmek şart.

Bir nükleer santralde laborantlık yapan Karen Silkwood’un ölüme uzanan yolculuğu herhalde ancak bu kadar mesafeli bir dille ele alınabilirdi. Nora Ephron ile Alice Arlen’ın kaleminden çıkmış gerçek bir kadın mücadelesi var karşımızda. “Silkwood” (1983), sinemanın kadın hikayeleri ya da radyasyondan etki görmüş birey öyküleri konusunda bir örnek teşkil edecek kadar temkinli bir eser.

Mesafesiyle ‘sanayileşme’ ve ‘nükleer silah üretimi’ sorunlarına vurgu yapıyor

Bunda da en önemli etken Mike Nichols’ın, Sidney Lumet, Peter Yates, Robert Benton gibi 70’lerin Yeni Hollywood eğiliminden güç alan yönetmenlik stilini benimserken ayağını korkak alıştırmaması. Bu noktada neredeyse minimalist bir yönetmenlikle yürüyen “Silkwood”, az müzik, bol plan sekans ve oyuncuların katkısıyla bir yerlere geliyor. Bu durum radyasyondan yani dönemin yükselen iki sorunundan, küreselleşmeden ve nükleer savaş aygıtı üretiminden etkilenen Silkwood’un hikayesini hiç de acınası hale getirmiyor.

Aksine Nichols, mesafeyi koyup onun rahat yaşamını ve santraldeki şoklarını seyirci ile yüzleştirmekten çekinmiyor. Minimal anlardan ve oyuncu hareketlerinden anlam çıkarmanın sinemasını yapıyor adeta. Meryl Streep, Kurt Russell ve Cher gibi oyuncuların bu noktada içten (internal) oyunculuk tekniğiyle sivrilmeleri; filmin ‘yalnızlık’, ‘iletişimsizlik’, ‘nükleer silah üretimi’ ve ‘sanayileşme’ algısını daha yükseklere çekiyor. Gerçek anlamda kendimizi bir Bergman ya da Bresson filminin içinde hissediyoruz.

Bitmeyen savaşın masum insanlara etkisinin çarpıcı bir dışavurumu

Çok yenilikçi bir tarafı olmasa da “Silkwood”, ‘Avrupa sineması etkisi’ denince akla gelebilecek Hollywood dramlarından biri. Bu noktada ‘muğlak’ sonunu somut bir noktaya ulaştırma tercihini bir kenara bırakınca, gerçek bir yönetmenlik ve oyunculuk gösterisi de sunuyor. Bir ailenin çöküşü ve orta sınıfın damarındaki çatlaklar; politik olayları ve küreselleşmeyi arkasına alarak ancak bu kadar ‘çok katmanlı bir sinema dili’ oluşturabilirdi şüphesiz.

Aslında bunun altını politik bir ‘Nükleer Savaş sonrası’ motivasyonuyla dolduran filmin, dönemin cumhuriyetçi başkanlarının yönetim biçimine eleştiri oklarını zeki bir dille gönderdiği söylenebilir. Zira burada gerçek anlamda ‘silah üretimi’ne kafayı takmış ve omurgasını ona göre oluşturan bir kadın hikayesi var. Bitmeyen savaşın içerideki suçsuz ve masum insanlara verdiği zararlardan bir dramatik yapı inşa etmeyi ana amaç olarak belirlemiş bir eser “Silkwood”.

Bir yönetmen filmi nedir?

Nichols’ın burada “Kim Korkar Hain Kurttan?” (“Who’s Affraid of Virginia Woolf”, 1966), “Aşk Mevsimi” (“The Graduate”, 1967) gibi altın dönemindeki yapıtlarının kalibresine ulaştığı söylenemez belki. Hatta “Daha Yaklaş”da (“Close”, 2004) teatrala kayan yönetmenliğine yaklaştığı da söylenebilir.

Ancak ‘bir yönetmen filmi nedir?’ sorusunun cevabını verdiği tartışılmaz bir gerçek “Silkwood”un. Hem de bir kadın mücadelesinin benliğinde... En kısa tanımıyla soğukkanlı ve mesafeli bir küreselleşme kontrolünde hayatlar portresi karşımızdaki.

Künye:

Silkwood
Yönetmen: Mike Nichols
Oyuncular: Meryl Streep, Kurt Russell, Cher, Craig T. Nelson, Fred Ward, Ron Silver, Diana Scarwid
Süre: 125 dk.
Yapım yılı: 1983

[email protected]